Trung Quốc, quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, đang bước vào giai đoạn then chốt: không chỉ tiệm cận đỉnh phát thải mà còn định hình quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu. Một phân tích mới được công bố cho thấy lượng khí thải của nước này đã đi ngang hoặc giảm trong 18 tháng qua…
Qua việc mở rộng năng lượng tái tạo, thiết lập mục tiêu giảm phát thải tuyệt đối và thúc đẩy hợp tác quốc tế, Trung Quốc đang đặt mình vào vị thế vừa là người dẫn đầu công nghệ xanh vừa là kiến trúc sư mới của trật tự khí hậu.
THẾ GIỚI VỚI 2 TỐC ĐỘ KHÍ HẬU
COP30 diễn ra trong bối cảnh các nền kinh tế lớn mất động lực trong chiến lược khí hậu. Mỹ rút khỏi Thỏa thuận Paris lần thứ 2, châu Âu phải đối mặt với áp lực chính trị nội bộ và chi phí chuyển đổi năng lượng tăng cao. Các hiện tượng khí hậu cực đoan liên tục lập mức kỷ lục, tạo ra một môi trường bất ổn mà niềm tin vào hợp tác quốc tế bị xói mòn.
Trong bối cảnh này, các quốc gia đang tìm kiếm những giải pháp hiệu quả và khả thi, khiến trọng tâm khí hậu toàn cầu dịch chuyển từ các diễn đàn phương Tây sang các sáng kiến mới ở châu Á.
Theo phân tích của Carbon Brief, lần đầu tiên trong lịch sử các hội nghị COP về khí hậu, Mỹ năm nay không cử đoàn đại biểu tham dự các cuộc đàm phán. Đoàn đại biểu lớn nhất thuộc về nước chủ nhà Brazil, với 3.805 người đăng ký. Trung Quốc (789 người) và Nigeria (749 người) lần lượt xếp thứ 2 và thứ 3 về quy mô đoàn đại biểu.
Sự hiện diện của Trung Quốc tại COP30 trở thành tâm điểm chú ý. Thời báo Hoàn cầu nhận định: “Vai trò của Trung Quốc tại COP năm nay nổi bật là vị thế dẫn đầu trong việc thúc đẩy chuyển đổi năng lượng toàn cầu; đồng thời, Bắc Kinh cũng trở thành người bảo vệ hợp tác quốc tế về khí hậu, làm việc cùng các quốc gia khác để thúc đẩy hành động tập thể”.
Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch COP30 Corrêa do Lago nhấn mạnh Trung Quốc đóng vai trò “rất quan trọng”, nổi bật với công nghệ xanh từ pin mặt trời đến pin lưu trữ, đã giúp hạ giá thành và chuyển đổi hệ thống năng lượng toàn cầu, theo Financial Times.
“Trung Quốc đưa ra các giải pháp cho tất cả mọi người, không chỉ riêng Trung Quốc. Tấm pin mặt trời rẻ hơn, cạnh tranh mạnh với năng lượng hóa thạch, và hiện có ở khắp nơi. Đây là điều tốt cho biến đổi khí hậu”.
Vị thế này không chỉ là kết quả của quy mô nội địa mà còn của khả năng công nghệ và chính sách phối hợp đồng bộ, biến Trung Quốc thành nhân tố quyết định trong việc thúc đẩy tiến trình khí hậu quốc tế.
Theo Nature, Trung Quốc “dẫn đầu thế giới trong việc áp dụng năng lượng sạch và sản xuất thiết bị cần thiết cho quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế khử carbon, bao gồm tấm pin mặt trời, tuabin gió và xe điện”. Tờ New York Times ghi nhận “đoàn xe điện đón các đại biểu (COP30) vào hội trường chủ yếu là xe Trung Quốc”.
The Guardian nhận định rằng trong hội nghị năm nay, “hợp tác giữa các nước Nam bán cầu, có thể bao gồm Trung Quốc và một số nước có thu nhập trung bình đã bắt đầu đi theo hướng xanh. Đây cũng sẽ là yếu tố then chốt”.
Đại sứ phụ trách biến đổi khí hậu của Trung Quốc Lưu Chấn Dân cho biết nước này sẵn sàng hợp tác với cộng đồng quốc tế vì lợi ích chung của nhân loại, tôn trọng bình đẳng chủ quyền, pháp quyền và chủ nghĩa đa phương, đồng thời đề cao phương pháp “lấy con người làm trung tâm, hành động làm trọng tâm” để đảm bảo thành công của COP30 và mang lại sự ổn định, chắc chắn hơn cho tiến trình khí hậu toàn cầu, theo Tân Hoa Xã.
PHÁT THẢI TRUNG QUỐC: ĐỈNH ĐÃ ĐẾN HAY CHƯA?
Theo Carbon Brief, phát thải CO₂ của Trung Quốc đã ổn định hoặc giảm liên tục trong 18 tháng từ tháng 3/2024. Đây là một tín hiệu quan trọng cả về mặt vật lý lẫn chính trị: nó cho thấy Trung Quốc đang tiến gần đến đỉnh phát thải. Dữ liệu này cũng tạo ra cơ sở đáng tin cậy để quốc tế đánh giá năng lực thực hiện các cam kết dài hạn của Trung Quốc.
Các ngành năng lượng sạch là động lực chính cho xu hướng giảm phát thải tại quốc gia tỷ dân. Điện mặt trời tăng 46% trong quý 3/2025, điện gió tăng 11%, trong khi EV giảm 5% lượng tiêu thụ dầu. Ngành xi măng giảm 7% và thép giảm 1%. Các con số này cho thấy ngay cả khi nhu cầu điện tăng, hệ thống chính sách và năng lực công nghệ cho phép giữ phát thải ổn định, minh chứng cho hiệu quả chuyển đổi xanh toàn diện.
Mức tăng hoặc giảm 1% về vật lý không lớn nhưng về mặt chiến lược lại mang ý nghĩa biểu tượng quan trọng. Việc phát thải ổn định sau 18 tháng cho thấy Trung Quốc có thể đã đạt đỉnh phát thải trước thời hạn, mở ra khả năng giảm phát thải trong vài năm tới. Đây là một bước ngoặt chiến lược, đặt nền móng cho mục tiêu trung tính carbon 2060.
Tuy vậy, ngành hóa chất tăng phát thải 10% do nhu cầu nhựa và sản phẩm hóa chất tăng. Đây là lời nhắc rằng, dù tiến bộ trong năng lượng và giao thông, các ngành công nghiệp truyền thống vẫn có thể tạo ra hiệu ứng bù trừ, đòi hỏi chính sách linh hoạt và đổi mới công nghệ liên tục để duy trì xu hướng giảm phát thải tổng thể.
NDC 2035: CHUYỂN TỪ CƯỜNG ĐỘ SANG TỔNG LƯỢNG
Bộ trưởng Môi trường và Sinh thái Trung Quốc Hoàng Nhuận Thu cho biết mục tiêu Đóng góp Quốc gia Tự quyết 2035 (NDC) của Trung Quốc đã được mở rộng toàn diện, bao trùm toàn bộ nền kinh tế và tất cả các loại khí nhà kính, đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc đặt ra mục tiêu giảm tuyệt đối tổng lượng khí thải nhà kính, thể hiện quyết tâm và cam kết mạnh mẽ nhất từ trước đến nay, theo CCTV.
Ông Hoàng Nhuận Thu nhấn mạnh rằng với hầu hết các nước phát triển, khoảng cách thời gian giữa khi đạt đỉnh phát thải và khi đạt giảm đáng kể thường kéo dài từ 20-50 năm. Điều này không thể so sánh với kế hoạch của Trung Quốc, dự kiến giảm khoảng 5 năm sau khi đạt đỉnh.
Lần đầu tiên Trung Quốc đặt mục tiêu giảm tổng lượng phát thải 7-10% so với đỉnh, tương đương 1-1,5 tỷ tấn. Đây là bước tiến từ quản lý cường độ carbon sang kiểm soát tổng lượng khí nhà kính, thể hiện quyết tâm chính trị và khả năng quản lý công nghiệp chưa từng có ở một nước đang phát triển.
Theo Bộ trưởng Bộ Môi trường Trung Quốc, giảm phát thải trước khi đạt đỉnh là một thách thức lịch sử hay là một “nhiệm vụ phi thường khó khăn”. Trung Quốc phải tái cơ cấu toàn bộ ngành công nghiệp, năng lượng và hạ tầng. Quy mô và độ sâu của quá trình này vượt xa hầu hết các nước đang phát triển, nhấn mạnh sự phức tạp của chuyển đổi xanh trong bối cảnh phát triển kinh tế.
Trước đó, ngày 8/11/2025, Trung Quốc công bố sách trắng có tiêu đề “Đỉnh Carbon và Trung hòa Carbon: Kế hoạch và Giải pháp của Trung Quốc”, trình bày tổng quan toàn diện về những thành tựu chính trong 5 năm qua về đỉnh carbon và trung hòa carbon, đồng thời chia sẻ phương pháp, hành động và kinh nghiệm của Trung Quốc, theo Tân Hoa Xã.
Lượng giảm phát thải mà Trung Quốc cam kết vượt xa Mỹ và EU trong cùng giai đoạn, tạo ra nghịch lý: phương Tây yêu cầu Trung Quốc giảm phát thải, nhưng khi Bắc Kinh dẫn đầu công nghệ xanh, lại bị chỉ trích. Điều này phản ánh sự thay đổi cấu trúc quyền lực trong chính trị khí hậu toàn cầu, khi những nước phát triển truyền thống không còn chi phối tuyệt đối tiến trình.
HỆ SINH THÁI CÔNG NGHIỆP XANH: TRUNG QUỐC LÀ KIẾN TRÚC SƯ TOÀN CẦU
Theo nhà nghiên cứu Đổng Thiệu Bằng (Đại học Nhân dân Trung Quốc), Trung Quốc tận dụng hệ thống chính trị tập trung để triển khai chính sách dài hạn, đồng bộ hóa sản xuất, công nghệ và tài chính. Quy mô thị trường nội địa khổng lồ trở thành “phòng thí nghiệm quy mô lớn”, giúp giảm giá thành công nghệ năng lượng sạch, từ tấm pin mặt trời đến xe điện, đồng thời tạo đòn bẩy mạnh mẽ cho xuất khẩu.
Chuỗi giá trị xanh của Trung Quốc định hình lộ trình phát triển của các nền kinh tế mới nổi. Nam bán cầu, từ Brazil đến châu Phi, tiếp cận công nghệ rẻ và khả năng sản xuất xanh, minh chứng cho việc chuyển đổi xanh trở thành công cụ quyền lực mềm và ngoại giao kinh tế.
Trung Quốc xuất khẩu giải pháp xanh thông qua sáng kiến Vành đai và Con đường Xanh (Belt and Road Green) và các cơ chế hợp tác song phương, cung cấp công nghệ, vốn và kỹ năng cho các nước đang phát triển. Đây là minh chứng cho việc chuyển đổi xanh vừa là công cụ phát triển nội địa vừa là công cụ tái định hình quyền lực toàn cầu.
Các nước đang phát triển hợp tác với Trung Quốc để tiếp cận công nghệ xanh giá rẻ. Điều này cho thấy một chu kỳ tái phân phối quyền lực khí hậu, với Trung Quốc trở thành trung tâm sáng kiến, thay vì chỉ là nguồn phát thải.
Trung Quốc cũng thúc đẩy các cơ chế Nam-Nam, ký kết thỏa thuận với EU, Anh, Brazil, đảm bảo dòng chảy công nghệ, tài chính và kỹ năng cho chuyển đổi xanh. Đây là mô hình hợp tác khí hậu đa phương lấy châu Á làm tâm điểm, thay thế vai trò truyền thống của phương Tây.
Quốc gia tỷ dân thống trị sản xuất tấm pin, EV và lưu trữ năng lượng, thiết lập trật tự cung ứng xanh giá rẻ, ảnh hưởng đến chính sách năng lượng toàn cầu. Việc đạt đỉnh phát thải và đặt mục tiêu giảm tuyệt đối giúp Trung Quốc trở thành người dẫn dắt NDC toàn cầu, tạo tiền đề cho các nước khác học theo.
-Huy Nguyễn
