Theo Báo cáo “Critical Technology Tracker 2025” (“Theo dõi Công nghệ Quan trọng 2025”) do Viện Chính sách Chiến lược Úc (ASPI) công bố mới đây, Trung Quốc đang chiếm ưu thế áp đảo trong các công nghệ chiến lược bao gồm năng lượng hạt nhân, vệ tinh cỡ nhỏ và trí tuệ nhân tạo (AI)...
Tạp chí khoa học quốc tế Nature, dẫn báo cáo “Theo dõi Công nghệ Quan trọng 2025” của Viện Chính sách Chiến lược Úc (ASPI), nhấn mạnh Trung Quốc hiện dẫn đầu nghiên cứu ở 90% các công nghệ chiến lược, phản ánh sự dịch chuyển mang tính bước ngoặt trong thế kỷ này.
Theo ASPI, nhóm nghiên cứu đã phân tích khoảng 9 triệu công trình khoa học được công bố trong suốt 20 năm qua, trải rộng trên 74 lĩnh vực công nghệ, trong đó có AI tạo sinh và lựa chọn 10% bài báo được trích dẫn nhiều nhất trong giai đoạn 2020–2024.
Từ dữ liệu này, ASPI đánh giá tầm ảnh hưởng nghiên cứu của từng quốc gia. Kết quả cho thấy Trung Quốc hiện đứng đầu ở 66 trong tổng số 74 lĩnh vực (tương đương 89,2%), trong khi Hoa Kỳ chỉ dẫn đầu ở 8 lĩnh vực.
Trong khi đó, cách đây hai thập kỷ, Hoa Kỳ từng dẫn đầu tỷ lệ công trình nghiên cứu, lên tới 94% nghiên cứu trong các lĩnh vực công nghệ quan trọng. Từ kết quả báo cáo có thể thấy, vị trí trung tâm nghiên cứu công nghệ chiến lược giờ đây đã gần như chuyển dịch từ Mỹ sang Trung Quốc.
Thông thường, số lượng nghiên cứu càng lớn, khả năng thương mại hóa công nghệ ra toàn cầu của một quốc gia càng cao.
Đáng chú ý, trong giai đoạn 2003–2007, Trung Quốc mới chỉ giữ vị trí dẫn đầu ở 3 trên 64 lĩnh vực công nghệ chiến lược, tương đương 4,7%. Thế nhưng chỉ sau hơn 20 năm, nước này lại vươn lên trở thành quốc gia dẫn dắt trong phần lớn các lĩnh vực công nghệ then chốt. Trung Quốc đang tăng tốc mở rộng ảnh hưởng và vai trò chi phối trong các ngành công nghệ mũi nhọn trên phạm vi toàn cầu.
Theo ASPI, “công nghệ chiến lược” là các công nghệ lưỡng dụng, vừa phục vụ quốc phòng, vừa là nền tảng cho phát triển công nghiệp.
Báo cáo nhấn mạnh rằng Trung Quốc đang đạt được những bước tiến vượt trội trong nghiên cứu các công nghệ chiến lược có ý nghĩa quyết định đối với sức mạnh và vị thế quốc gia trong dài hạn.
Trong cuộc khảo sát năm nay, bổ sung thêm 10 lĩnh vực công nghệ mới như điện toán đám mây (máy chủ ảo), thì Trung Quốc đứng đầu 8 lĩnh vực.
ASPI đánh giá cao nghiên cứu của Trung Quốc trong bốn lĩnh vực: điện toán đám mây và biên, thị giác máy tính, AI tổng hợp và công nghệ tích hợp lưới điện của Trung Quốc rất cao.
Tạp chí Nature trong bài viết, đã lưu ý "Kết quả cho thấy chính phủ Trung Quốc đang tích cực chuyển AI từ giai đoạn nghiên cứu sang ứng dụng thực tế”. Nếu khả năng nghiên cứu của Trung Quốc tiếp tục phát triển mạnh mẽ hơn, có thể làm tăng sự phụ thuộc của nhiều quốc gia vào công nghệ quan trọng này.
Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) dẫn đầu 31 lĩnh vực công nghệ chiến lược, trong khi Đại học Thanh Hoa dẫn đầu 5 lĩnh vực.
Tuy vậy, một số chuyên gia lưu ý rằng kết quả khảo sát của ASPI không nên được xem như thước đo tuyệt đối cho năng lực cạnh tranh công nghệ.
Chẳng hạn, dù Trung Quốc đang dẫn đầu về số lượng nghiên cứu liên quan đến động cơ máy bay tiên tiến, nhưng xét trên phương diện hiệu suất và độ tin cậy trong vận hành thực tế, các sản phẩm này vẫn bị đánh giá là đi sau động cơ do Mỹ và châu Âu phát triển.
Ý kiến khác cho rằng lực lượng nhà nghiên cứu đông đảo mang lại cho Trung Quốc lợi thế rõ rệt về số lượng công bố và mức độ trích dẫn. Trong khi đó, Hoa Kỳ vẫn giữ ưu thế về chất lượng nghiên cứu, thể hiện qua số lượng áp đảo nhà khoa học nằm trong nhóm 1% được trích dẫn nhiều nhất thế giới.
Theo bảng xếp hạng Highly Cited Researchers (“Các nhà nghiên cứu được trích dẫn cao 2025”) của Clarivate công bố tháng trước, Mỹ có 2.670 nhà nghiên cứu thuộc nhóm này, so với 1.406 của Trung Quốc.
-Hạ Chi
