Sốt xuất huyết không chỉ tác động đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh, mà còn gây áp lực tài chính và kinh tế đáng kể. Hiện nay, sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nên phòng bệnh là vô cùng quan trọng…
Bộ Y tế cảnh báo sốt xuất huyết và tay chân miệng tăng mạnh trong tháng 11, cộng hưởng cùng cúm mùa, viêm màng não đe dọa quá tải hệ thống điều trị.
Báo cáo công tác y tế công bố ngày 28/11 ghi nhận tình trạng gia tăng cục bộ nhiều bệnh truyền nhiễm tại các địa phương, đặc biệt là các ca bệnh nặng cần nhập viện chuyên sâu. Chỉ trong tháng 11, hệ thống giám sát ghi nhận 46.098 ca sốt xuất huyết với 8 trường hợp tử vong.
Tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (Hà Nội) những ngày gần đây vẫn ghi nhận hàng chục ca mắc sốt xuất huyết đang điều trị, ghi nhận ở cả trẻ em và người lớn. BS. Trần Thị Kim Anh, Trưởng khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông cảnh báo: “Người mắc sốt xuất huyết có thể biến chứng nặng từ ngày thứ 3 của bệnh. Đau bụng, gan to, nôn nhiều, đi tiểu ít; về ý thức có biểu hiện vật vã, lơ mơ, li bì… đây là các dấu hiệu cảnh báo chuyển nặng của sốt xuất huyết.
Các bệnh nhân mắc sốt xuất huyết nặng tại đây, khi vào viện, kết quả xét nghiệm thường đã bị cô đặc máu kèm theo tiểu cầu giảm sâu. Đặc biệt, tình trạng cô đặc máu dễ dẫn tới sốc Dengue; tiểu cầu giảm sâu có thể dẫn tới chảy máu nội tạng, xuất huyết tiêu hóa, nôn ra máu; hoặc nặng hơn là xuất huyết não rất nguy hiểm”.
Theo các bác sĩ, sốt xuất huyết thường biểu hiện nhẹ trong giai đoạn đầu, người bệnh thường chỉ biểu hiện sốt cao, đau mỏi người, đau đầu… mà chưa có biểu hiện nặng. Từ ngày thứ tư, khi biểu hiện sốt đã đỡ, đa phần người bệnh sẽ dần ổn định, nhưng một số bệnh nhân có thể có diễn tiến nặng. Đặc biệt ở người cao tuổi, có bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch, thừa cân, béo phì hoặc sử dụng corticoid kéo dài. Đây cũng là giai đoạn nguy hiểm nhất, vì hết sốt nên nhiều người chủ quan cho rằng đã sắp khỏi.
Vì vậy, BS. Trần Thị Kim Anh khuyến cáo, người dân nghi ngờ hoặc được chẩn đoán sốt xuất huyết cần được khám đánh giá hàng ngày đặc biệt từ ngày thứ 4 cho đến hết ngày thứ 7 của bệnh. Đặc biệt, người bệnh có các dấu hiệu như: Đau tức bụng đặc biệt vùng hạ sườn phải, nôn nhiều, mệt lả, không ăn uống được, khó thở, tức ngực... cần phải đến cơ sở y tế cấp cứu càng sớm càng tốt để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Tại Hội nghị khoa học toàn quốc về sốt xuất huyết Dengue 2025 (VDS 2025) mới đây, PGS.TS Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, cho biết Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp sốt xuất huyết Dengue vào danh sách 10 mối đe dọa sức khỏe toàn cầu cần ưu tiên ứng phó. Trong đó, Việt Nam có tỷ lệ mắc thuộc nhóm cao nhất Đông Nam Á và là một trong những điểm nóng của sốt xuất huyết Dengue trên toàn cầu, với diễn biến khó lường.
Mỗi năm, cả nước ghi nhận hơn 100.000 trường hợp mắc sốt xuất huyết, riêng năm 2022 có gần 370.000 ca - mức cao nhất trong lịch sử. Từ đầu năm 2025 đến hết tháng 10, cả nước ghi nhận hơn 110.500 trường hợp mắc sốt xuất huyết Dengue và 23 trường hợp tử vong, cao hơn cùng kỳ năm 2024.
Đáng chú ý, bệnh sốt xuất huyết tại Việt Nam không còn theo mùa mà kéo dài quanh năm và thay đổi giữa các địa phương. Thực tế này đòi hỏi một chiến lược phòng chống toàn diện, có sự phối hợp đa ngành.
TS.BS. Ngũ Duy Nghĩa, Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết thêm hiện nay bệnh sốt xuất huyết lưu hành ở nhiều vùng miền trên toàn quốc, chiếm chủ yếu ở khu vực phía Nam, tiếp đến là miền Bắc.
TS. Nghĩa nhận định, có nhiều yếu tố thúc đẩy dịch sốt xuất huyết thay đổi và mở rộng phạm vi ảnh hưởng, như biến đổi khí hậu, gia tăng nhiệt độ và lượng mưa, tình trạng đô thị hóa, giao thương lớn… dẫn đến việc vận chuyển các véc-tơ truyền bệnh.
Đáng chú ý, tỷ lệ người lớn mắc bệnh cũng tăng vọt và diễn biến nặng, thay vì tập trung chủ yếu ở nhóm bệnh nhi như trước đây. Tại khu vực phía Nam, tỷ lệ người bệnh trên 15 tuổi đã tăng từ 18% (năm 1999) lên 53% (năm 2022). Ở phía Bắc, bệnh nhân chủ yếu là người lớn, và những năm trở lại đây đã có nhiều địa bàn chịu thêm gánh nặng.
Theo PGS.TS. Nguyễn Vũ Thượng, Phó Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, nhiều năm qua công tác dự báo sốt xuất huyết chủ yếu dựa vào quy luật tăng - giảm ca bệnh, số liệu giám sát véc-tơ và các yếu tố môi trường. Tuy nhiên, các phương pháp này chưa thực sự bài bản và phần nào chưa đáp ứng yêu cầu dự báo chính xác. Việc ứng dụng các mô hình toán học có thể giúp nâng cao hiệu quả dự báo, hỗ trợ tốt hơn cho công tác phòng, chống sốt xuất huyết.
Đồng tình, TS.BS. Hồ Quang Chánh, Trưởng nhóm Sốt xuất huyết dengue - Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU), Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, báo cáo dù chỉ 5 – 10% bệnh nhân diễn tiến nặng, nhưng hiện nay bác sĩ chưa thể xác định chính xác trường hợp bệnh nhân thuộc nhóm nguy cơ.
Một trong những thách thức lớn là không thể đo trực tiếp mức độ thoát huyết tương (cơ chế dẫn đến sốc) của bệnh nhân. Việc theo dõi xâm lấn có thể gây chảy máu ở bệnh nhân sốt xuất huyết nên nhu cầu về phương pháp theo dõi an toàn, không xâm lấn ngày càng cấp thiết.
Từ thực tế này, nhóm nghiên cứu của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM đã phát triển các thiết bị đeo theo dõi không xâm lấn và xây dựng công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI). Kết quả khảo sát cho thấy, mô hình Transformer kết hợp dữ liệu PPG và lâm sàng dự đoán diễn tiến nặng trước 2 giờ với độ chính xác khoảng 0,8.
Song song, nhóm cũng đang hợp tác cùng các kỹ sư phát triển thiết bị sử dụng nhiều bước sóng ánh sáng để đo huyết áp và thông số huyết động. Phiên bản gọn nhẹ đeo tay dự kiến sẵn sàng cho ứng dụng lâm sàng trong năm tới.
Trong bối cảnh bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, GS.TS. Vũ Sinh Nam, Cố vấn cao cấp về Sốt xuất huyết Dengue của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, nhấn mạnh sự cần thiết của một chiến lược phòng chống chủ động. Theo khuyến nghị của WHO, chiến lược đó là: kiểm soát véc-tơ, giám sát dịch tễ, truyền thông thay đổi hành vi, điều trị dựa trên bằng chứng và dự phòng bằng tiêm chủng.
-Hoài Phương
