Xu hướng chuyển đổi xanh và phát triển bền vững đang dần trở thành trọng tâm tại nhiều quốc gia. Tuy nhiên, bối cảnh bất ổn chính trị cùng những biến động của kinh tế toàn cầu hiện nay đã tạo áp lực đáng kể lên các sáng kiến tài chính khí hậu lớn, buộc các tổ chức này phải bước vào giai đoạn “tái cấu trúc” để thích ứng với thực tế mới...
Một ví dụ điển hình là Sáng kiến Các nhà quản lý tài sản không phát thải (Net Zero Asset Managers - NZAM), mạng lưới các nhà quản lý đầu tư trị giá hàng nghìn tỷ USD cam kết hỗ trợ mục tiêu phát thải ròng bằng 0.
Sáng kiến NZAM ra mắt cuối năm 2020 với kỳ vọng tạo nên một mạng lưới các nhà quản lý đầu tư toàn cầu cùng cam kết hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Đến đầu năm 2025, mạng lưới này đã mở rộng lên hơn 325 thành viên với tổng tài sản đạt hơn 57 nghìn tỷ USD.
Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đối mặt với thách thức lớn từ biến động chính trị và kinh tế toàn cầu. Đầu năm 2025, NZAM buộc phải tạm dừng hoạt động sau khi một số định chế tài chính lớn, trong đó có BlackRock, tuyên bố rút lui do sức ép pháp lý và chính trị tại Mỹ. Phong trào “phản đối ESG” do các chính trị gia bảo thủ dẫn dắt đã khiến việc tham gia các sáng kiến khí hậu bị xem là “can thiệp chính trị vào đầu tư”.
Sau giai đoạn tạm dừng, NZAM được tái khởi động với tinh thần “thực tế hơn và linh hoạt hơn”. Thay vì ràng buộc tất cả bên ký kết vào một mục tiêu thống nhất, sáng kiến cho phép các thành viên xác định mục tiêu riêng dựa trên điều kiện thị trường, khung pháp lý và năng lực nội tại của từng tổ chức đầu tư.
Đây là bước điều chỉnh chiến lược giúp NZAM mở rộng phạm vi ảnh hưởng, tránh va chạm chính trị, nhưng vẫn giữ nguyên triết lý cốt lõi: “Coi rủi ro và cơ hội khí hậu là yếu tố trung tâm trong quản trị đầu tư”.
Đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, việc các nhà đầu tư toàn cầu tái cấu trúc chiến lược Net Zero sẽ là yếu tố tích cực nếu biết cách nắm bắt cơ hội. Khi các định chế tài chính lớn điều chỉnh danh mục đầu tư để giảm thiểu rủi ro chính trị và pháp lý tại Mỹ hay châu Âu, họ sẽ có xu hướng tìm đến những thị trường mới nổi có môi trường chính sách ổn định, định hướng phát triển xanh rõ ràng và tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
Việt Nam, với cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đã nổi lên như một điểm đến tiềm năng trong dòng chảy tài chính xanh toàn cầu.
Sự tái cấu trúc chiến lược Net Zero không đồng nghĩa với việc dòng vốn xanh bị thu hẹp. Ngược lại, nó mở ra khả năng phân bổ lại nguồn vốn theo hướng linh hoạt và thực tiễn hơn.
Khi các sáng kiến như NZAM cho phép nhà đầu tư đặt mục tiêu phát thải phù hợp với điều kiện từng quốc gia, họ có thể triển khai các dự án mang tính địa phương hóa, chẳng hạn như năng lượng tái tạo, giao thông xanh, sản xuất carbon thấp hay nông nghiệp tuần hoàn. Những lĩnh vực này đều nằm trong định hướng ưu tiên của Việt Nam từ Nghị quyết số 24-NQ/TW, ngày 3/6/2013 của Ban chấp hành Trung ương về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng. Khi nhiều nền kinh tế lớn bị chi phối bởi các yếu tố chính trị nội bộ, dòng vốn xanh toàn cầu sẽ có xu hướng dịch chuyển về những quốc gia có môi trường chính sách ổn định và cam kết rõ ràng. Nếu Việt Nam đẩy mạnh cải cách thể chế, minh bạch hóa dữ liệu phát thải và sớm vận hành thị trường carbon hiệu quả, chúng ta có thể trở thành “điểm trung chuyển” của tài chính xanh trong khu vực.
(*) TS. Nguyễn Phương Nam, Đánh giá viên quốc tế của UNFCCC về Biến đổi khí hậu, Thành viên Ủy ban cố vấn Sáng kiến minh bạch hành động khí hậu (ICAT) của Liên hợp quốc
Nội dung đầy đủ bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 46-2025 phát hành ngày 17/11/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
https://vneconomy.vn/don-doc-tap-chi-kinh-te-viet-nam-so-46-2025.htm
-TS. Nguyễn Phương Nam (*)